Doğaya çıktığımız zamanlarda ister istemez hem böcekler hem de diğer canlılar ile etkileşime girmek zorunda kalıyoruz. Bu yazımızda bulaştan yıllar sonra ortaya çıkabilecek ve tanı konulmasının oldukça güç olan Lyme Hastalığının belirtileri, tedavisi ve nasıl korunabileceğinizi konuşacağız.
Lyme Hastalığı (Laym Hastalığı), Amerika kıtasında Borrelia burgdorferi ve nadiren Borrelia mayonii, Avrupa ve Asya ülkelerinde ise Borrelia afzelii ve Borrelia garinii isimli bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır.
İlk olarak 1977 yılında, ABD’nin Connecticut eyaletindeki, Old Lyme kasabasında görülmüş, zaten adını da bu kasabadan almıştır. Ülkemizde ise ilk vaka 1990 yılında tespit edilmiştir. Yaklaşık olarak 365 hastalığı taklit edebilen enfeksiyona yüzyılın salgını, sessiz katil ve taklitçi lakapları takılmıştır.
 |
| Kene Görsel Vikipedia |
Köpek gibi evcil hayvanlar da dahil olmak üzere birçok memeli türü bu bakteriler ile enfekte olabilmekle birlikte geyikler en önemli rezervuarlardır.
Bulaş, genellikle enfekte İxodes cinsi kenelerin (özellikle geyik kenesi olarak adlandırılan ixoides scapularis) yetişkin veya olgunlaşmamış formlarının insanları ısırmaları sonucunda gelişir. Nadiren ise sivrisinek ve bit gibi vektörlerle de bulaşabileceği gösterilmiştir.
Ülkemizde kısıtlı çalışma bulunmakla birlikte ABD'de vektörle bulaşan hastalıkların %63'ünü, kene ile bulaşan hastalıkların ise %82'sini oluşturmaktadır. Özellikle ormanlık, çimenlik ve çalılık bölgede zaman geçiren insanların risk altında bulunduğu Lyme hastalığı tanısı erken dönemde konulmazsa felce ve hatta ölüme kadar ilerleyebilir.
Epidemiyoloji
Lyme hastalığının görüldüğü coğrafyalarda kampçılar ve dağlık bölgelerde yaşayanlar için artmış enfeksiyon riski mevcuttur. Hastalık, ilkbahar ve yaz aylarında daha sık bulaşır.
Kene ısırıkları genellikle acı vermez, kaşıntı yapmaz ve ısırılan çoğu insan ısırılmış olduklarını fark edemezler.
Lyme Hastalığı Belirtileri
Tedavi edilmeyen Lyme hastalığı, enfeksiyonun evresine bağlı olarak geniş bir semptom yelpazesinde belirtilere yol açabilir.
Lyme Hastalığı Hangi Hastalıkları Taklit Ediyor?
Hastalık, yaz gribi, fibromiyalji, artrit, kronik yorgunluk sendromu ve multipl skleroz (MS) gibi diğer hastalıklar ile karıştırılabilen semptomlara neden olabilir. En sık eklemleri etkilediği bilinmekle birlikte nörolojik belirtiler sebebi ile sıklıkla Alzheimer ve MS hastalığı ile karıştırılabilmektedir. Hamile kadınlarda Lyme hastalığı gelişimi ölü doğumlara yol açmaktadır.
Dünyaca ünlü model Bella Hadid de bu hastalığın müzdariplerinden. 14 yaşından beri yorgunluk ve migren benzeri semptomlar yaşayan Hadid kariyerine ara vermek zorunda kalmıştı.
 |
| Boğa Gözü |
Lyme hastalığı gelişiminde en tanımlayıcı bulgu kenenin ısırdığı yerde oluşan "boğa gözü döküntüsü (eritema migrans)" adı verilen cilt lezyonu olmakla birlikte her hastada bu döküntü izlenmez.
Eritema migrans; ortası normal deri renginde, iç içe geçmiş iki halka şeklindeki kırmızılık olarak tanımlanabilir.
Eritema migrans (EM, Öküz Gözü) döküntüsü:
- Enfekte kişilerin yaklaşık %70 - 80'inde görülür.
- 3 - 30 günlük bir dönem sonrasında kenenin ısırdığı yerde başlar.
- Birden fazla yerde görülebilebilir.
- Birkaç gün boyunca kademeli olarak genişler ve 30 cm çapa kadar ulaşabilir.
- Sağlıklı deriye göre ısı artmış olabilir, nadiren kaşıntılı veya ağrılıdır.
- Vücudun herhangi bir bölgesinde görünebilir.
Lyme Hastalığının Erken Belirtileri
Isırıktan 3 ila 30 gün (ortalama 7 gün) sonraki dönemde ortaya çıkar.
- Ateş,
- Yorgunluk,
- Bulantı,
- Grip benzeri semptomlar,
- Baş ağrısı,
- Ense sertleşmesi.
Bu evrede fark edilen ve tanı konulan hastalık birkaç haftalık antibiyotik tedavisi ile tamamen iyileştirilebilir. Ancak erken dönemde fark edilmez ve tedavi başlanmaz ise eklemlere, kalbe ve sinir sistemine yayılarak kalıcı hasar bırakabilir.
Lyme Hastalığının Geç Belirtileri
Isırıktan 30 gün geçtikten sonra ortaya çıkar. Nörolojik belirtiler ısırılmadan yıllar sonra da ortaya çıkabilir.
- Şiddetli baş ağrısı ve boyun tutukluğu,
- Vücudun diğer bölgelerinde ek eritema migrans döküntüleri,
- Yüz felci (yüzün bir veya iki tarafında kas tonusu veya sarkma kaybı),
- Şiddetli eklem ağrısı ve şişkinliği, özellikle dizleri ve diğer büyük eklemlerde izlenen eklem iltihabı,
- Tendonlarda, kaslarda, eklemlerde ve kemiklerde aralıklı ağrı,
- Kalp çarpıntısı veya düzensiz kalp atışı (Lyme carditis),
- Baş dönmesi veya nefes darlığı dönemleri,
- Beyin ve omurilik iltihabı,
- Ellerde veya ayaklarda ağrı, uyuşma veya karıncalanma,
Kene ısırığına maruz kaldıktan sonra yukarıda yer alan "ilk belirtiler" içerisinde yer alan bu semptomlardan birini veya birkaçını yaşarsanız ivedilikle bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Belirtiler kaybolsa bile sağlık kuruluşuna başvurmada fayda vardır, zira hastalık asemptomatik (herhangi bir semptom vermeden) şekilde yıllarca seyredip sonrasında eklem ya da beyin zarı iltihabı ile tekrar ortaya çıkabilir.
Lyme Hastalığından Korunma
2002 yılından beri hastalık için aşı üretilmemektedir. Lyme hastalığı sarılma, tokalaşma ve cinsel ilişki ile insandan insana bulaşmaz ancak gebelik esnasında anneden bebeğe geçebilir. Kenelerin sık bulunduğu yerlerden uzak durulmalı, keneler ile temastan kaçınılmalıdır.
- Keneler, kuru ve yeşil yaprak birikintileri arasında yaşamayı seven, hayvanların kanlarını emen, eklem bacaklı canlılardır. Bu bölgelerde bulunan evcil hayvanlar ve insanlar kene ısırması açısından risk altındadırlar. Uzamış ot ve birikmiş yapraklardan kaçınılmalı, çalılık ve ormanlık alanlarda kene temasına karşı dikkatli olunmalıdır.
- Bu bölgelerde gezinilmek zorunda kalınırsa uzun kıyafetler giyilerek kene temas riski en aza indirilmelidir.
- % 20-30 DEET (N, N-dietil-m-toluamid) ihtiva eden böcek kovucu ilaçlar, etiketleri üzerinde yer alan uyarılar ve kullanım tarifine uygun bir şekilde kullanılmalıdır.
- %0.5 Permetrin içeren giyim ve çadır eşyaları kullanılmalıdır.
- Eğer alınan tüm önlemlere rağmen kene ile temas olur ve cilt üzerinde yapışmış bir kene saptanır ise asla panik yapılmamalı, olabildiğince hızlı ve keneye zarar vermeyecek şekilde kene çıkarılmalıdır.
- Keneler genellikle 36 - 48 saat insan vücuduna yapıştıktan sonra hastalığın geçmesine sebep olabilmektedir, kene ısırması sonrası ilk 48 saatte usulune uygun uzaklaştırılması hastalık riskini oldukça azaltmaktadır.
- Keneyi çıkarmak için tıbbi bilginiz veya ekipmanınız yok ise bunun sağlanması için bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
- Kene çıkarıldıktan sonra, kene ısırık alanı ve eller alkol, iyot veya sabunlu su ile iyice temizlenmelidir. Kene asla parmak ile ezilmemelidir.
Kene çıkarma işleminden sonra enfeksiyon hastalıkları polikliniğine ya da acil servise başvurulmalıdır. Kene ısırma hikayesi hakkında muayene eden doktora bilgi verilmelidir.
Lyme Hastalığı Laboratuvar Teşhisi
Laboratuvar testleri doğru kullanıldığında ve doğrulanmış yöntemlerle gerçekleştirildiğinde hastalığın tanısında ve takibinde faydalıdır.
Lyme Hastalığına Hangi Doktor Bakar?
Lyme hastalığı testi hastanelerde enfeksiyon hastalıkları polikliniklerinde yapılmaktadır.
Lyme Hastalığı Testi
Modern tıp, Lyme hastalığı için iki aşamalı bir test süreci önermektedir. Her iki adım da gereklidir ve aynı kan örneği kullanılarak yapılabilir. İlk adım negatifse, başka bir test yapılması önerilmez. İlk adım pozitif veya belirsiz ise (bazen “eşdeğer” olarak adlandırılır), ikinci adım yapılmalıdır.
Genel sonuç yalnızca ilk test pozitif (veya eşdeğeri) ve ikinci test de pozitif olduğunda (veya bazı testler için eşit olduğunda) pozitif sonuçtur.
Dikkat!!!
- Çoğu Lyme Hastalığı testi, enfeksiyona cevap olarak vücut tarafından üretilen antikorları tespit etmek için tasarlanmıştır.
- Antikorların ortaya çıkması ısırılmadan birkaç hafta sonra olabilir, bu nedenle hastalar yakın zamanda enfekte olmuşlarsa laboratuar testleri negatif sonuçlanabilir.
- Antikorların kanda pozitif olarak tespit edilebilmesi enfeksiyondan sonra aylar hatta yıllar boyunca devam edebilir; bu nedenle test tedavinin tamamlandığını belirlemek için kullanılamaz.
- Bazı kene kaynaklı hastalıklar veya bazı viral, bakteriyel veya otoimmün hastalıklar dahil olmak üzere diğer hastalıklarla enfeksiyon, hatalı pozitif test sonuçlarına neden olabilir.
Lyme Hastalığı Tedavisi
Lyme hastalığının çoğu vakası birkaç hafta antibiyotik ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Lyme hastalığının erken evrelerinde uygun antibiyotiklerle tedavi edilen hastalar genellikle hızlı ve tamamen iyileşir. Ağız yoluyla tedavi için yaygın olarak kullanılan antibiyotikler, doksisiklin, amoksisilin veya sefuroksim aksetildir.
Bazı nörolojik veya kardiyak hastalık formlarına sahip kişiler, seftriakson veya penisilin gibi antibiyotiklerle damardan tedavi gerektirebilir.
Hazırladığımız içerik bilgi amacı ile yayınlanmıştır, doktor ya da sağlık profesyoneli önerisi yerine geçmez. Konuya dahil olmak ve soru sormak için aşağıdaki yorumlar kısmına bir not bırakabilirsiniz. Misyonumuz, insanların en iyiye en iyi şekilde hazırlanmalarına yardımcı olmaktır.
Yorumlar
Yorum Gönder