Tetanoz Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Hepimiz doğaya çıkıyoruz, evde basit tamirat işleri yapıyoruz ya da kazalar geçiriyoruz. En son kazara elinizi ne zaman kestiniz ya da bir yerinize kıymık battı? Bu ve benzeri yaralanmalar sonucunda vücudumuza giren clostridium tetani isimli bakterinin ürettiği toksinler kas kasılmaları ve ölüme neden olan tetanoz hastalığına yol açabilir. İsterseniz sizlerle bu hastalık ve tetanoz aşısı hakkında detaylıca konuşalım.

Tetanoz Nedir?

Tetanoz, insanların cilt bütünlüğünün bozulduğu durumlarda vücuda giren C. tetani isimli bakterinin salgıladığı toksinlerin sinir sistemini etkilemesi sonucunda önce çene, baş ve boyun kaslarının, ilerlemesi ile de vücuttaki bütün kasların etkilendiği ve kasılmaya başladığı bir enfeksiyon hastalığıdır.

Hastalığın adının kökeni Yunanca’da kasılma olan “tetanos” kelimesine dayanmaktadır. İnsanlık tarihinin ilk dönemlerinden beri bilinen ve antik metinlerde de bahsedilen bir hastalıktır. Antik Mısır papirüslerinde ve Hipokrat’ın notlarında tetanozdan bahsedilmektedir. Halk arasında kazıklı humma olarak bilinir.

Tetanoz etkeni olan bakterilerin spor formları genellikle toprakta, tozda, küflü metallerde ve gübrede bulunur. Bu bakteriler derinin bütünlüğü bozulmuş bölgelerden vücut içerisine girdikten sonra ürettikleri metalloproteaz tetanospazmin isimli toksin ile sinir sistemini, özellikle de sinir kas kavşağını ve dolayısı ile kasları etkiler.

Cilt bütünlünün bozulduğu çivi batması ve kirli cam parçası kesmesi gibi yaralanmalar, kedi ve köpek tırmalaması gibi hayvan ısırıkları ve kontamine olmuş cerrahi aletler ile ameliyat edilme gibi durumlarda c.tetani'ni spor formu girdiği insan vücudu içerisinde canlılık kazanarak tetanoz hastalığı ortaya çıkar.

Tetanoz nedeni ile hayatını kaybeden bireyler ya hiç tetanoz aşısı yaptırmamış ya da 10 yıllık rapel (hatırlatma) dozunu yaptırmamış olan kişilerdir. Özellikle doğa sporcuları, çiftçiler, metal işçileri risk altındadırlar.

Tetanoz Nasıl Bulaşır?

Cilt bütünlüğünün bozulduğu travmatik yaralanmalar ya da çivi / kıymık / iğne gibi cisimlerin batması sonucunda bulaş izlenir. Bunun dışında piercing / küpe taktırmak, steril olmayan enjektör kullanmak, hayvan ve böcek ısırıkları, usulüne uygun bakım yapılmayan yaralar, hijyenik olmayan cerrahi aletler ile ameliyat ya da doğum tetanoz bulaşmasına yol açabilir.

Tetanoz bakterilerinin ciltte belirli yaralanmaları enfekte etme olasılığı daha da yüksektir. Bunlar şunları içerir:

• Kir, dışkı veya tükürük ile kirlenmiş yaralar,
• Bir çivi veya iğne gibi cildin bir cisim ile delinmesinin olduğu yaralar,
• Yanıklar,
• Ezilme yaralanmaları,
• Ölü doku ile yaralanmalar

Tetanoz Bakterilerinin Vücuda Girmesine Yol Açabilecek Diğer Yollar;

• Cerrahi işlemler,
• Böcek ısırıkları,
• Hayvan ısırıkları,
• Diş enfeksiyonları,
• Kronik yaralar ve enfeksiyonlar
• İntravenöz (damardan) ilaç kullanımı
• İntramüsküler enjeksiyonlar (kasta yapılan çekimler)

Tetanoz Türleri

Tetanozun dört tipi vardır;

• Yaygın (jeneralize) Tetanoz; tüm kas grupları kasılmıştır.
• Yenidoğan (Neonatal) Tetanoz; doğumdan kısa süre sonra bebeklerde izlenir. Özellikle doğum sırasında steril olmayan aletlerin kullanılmasına bağlı gelişir. Oluşmasını engellemek için hamilelik döneminde tetanoz aşısı yapılmaktadır.
• Lokal Tetanoz; Bir tek ya da bir grup kası etkilemiştir. İlerleyerek yaygın tetanoza dönüşebilir.
• Yüz (Sefalik) Tetanoz; Yüz kaslarını etkilemiştir. Lokal tetanozun alt grubu olduğu kabul edilir. Özellikle kafa travması yaşayanlarda izlenmektedir.

Tetanoz Belirtileri

Tetanoz bakterilerinin kuluçka süresi 3 ila 21 gün arasında değişmekle birlikte, ortalama 7 ila 10 gündür. Kuluçka süresi geçtikten sonra hastalığa ait belirtiler ortaya çıkmaya başlar.

 Tetanoz belirtisi olabilecek durumlar;

• Ağız çevresinde uyuşma,
• Çene ve boyun kaslarında kasılmalar, sertleşmeler,
• Yutma ve yemek yemede zorlanma,
• Ses tellerinin kontrolsüz / istemsiz sıkılması (laringospazm),
• İlerleyen dönemde ateş, terleme, tansiyon düşüklüğü ve çevreden gelen ses ve ışığa karşı vücutta yaygın kasılmalar

Tetanoz Komplikasyonları

Tetanoz hastalığına karşı aşılanmamış olan bireylerde hastalık geliştikten sonra birkaç ay sürecek olan tedavi süreci başlar. Bu süreçte sağlık çalışanları ne kadar özverili davranırlarsa davransınlar istenmeyen olumsuzluklar yaşanabilir. Kaslarda gelişen kasılmalar kemik kırılmalarına ve tendon kopmalarına yol açabilir. Solunum kaslarının tutulması hastanın rahat nefes alıp vermesinin engellenmesine ve solunum yetmezliğine yol açabilir.

Hastalık her 10 vakanın 1 ila 2’sinde ölümcül seyreder. Dünya Sağlık Örgütünün 2002 yılında açıkladığı rapora göre tetanoz nedeniyle dünya genelinde her yıl 213.000 ölüm olmaktadır.

Tetanoz Aşısı Fotoğraf: Pexels.com

Tetanoz Aşısı nedir?

Tetanoz hastalığı, aşı ile önlenebilir bir hastalık olup diğer aşı ile önlenebilen hastalıkların çoğundan farklı olarak insandan insana yayılmaz ve kalıcı bağışıklık bırakmaz (aşılı yetişkin bireylere her 10 yılda bir hatırlatma dozu yapılmalıdır.).

Hastalığa karşı en önemli koruma ve önleme yöntemi aşılanmadır. Tetanoz aşısı bulunduktan ve kitlesel şekilde uygulanmaya başlandıktan sonra görülme sıklığında dramatik bir düşüş izlenmiştir. Günümüzde aşılama oranları yüksek olan ülkelerde çok nadir görülen bir hastalıktır.

Tetanoz aşısı neden yapılır?

Özellikle yaralanmalar sonrası gelişebilecek ve tedavisi güç bir hastalık olduğu için aşılama yapılmaktadır. Özellikle son aşısını ne zaman yaptırdığını bilmeyen kazazedelere de yapılır.

Tetanoz aşısı nerede ve nereden yapılır?

Aile hekimliği merkezi (sağlık ocakları) ve acil servislerde uygulanabilir. Aşı kas içerisine uygulanmaktadır, genellikle omuz üzerinde bulunan deltoid kas içerisine uygulanır.

Tetanoz aşısı ne zaman yapılır?

Çocukuk dönemi aşılama takvimi Kaynak: Sağlık Bakanlığı

Çocuklarda  tetanoz aşısı, bağlı bulunulan aile hekimliği birimi tarafından karma aşı şeklinde, 2. 4. 6. ve 18. aylarda karma aşı olarak (DaBT – İPA – Hib) uygulanır, 48 aylık (4 yaş) ve 72 aylık (6 yaş) olduğunda DaBt – İPA formunda hatırlatma (rapel, pekiştirme) dozu uygulanır.  156. ay (13 yaş) döneminde Td aşısı ile tekrar hatırlatma dozu uygulanır. Bundan sonra her 10 yılda bir hatırlatma dozu uygulanır.

Çocukluk dönemi sonrasında her 10 yılda bir hatırlatma dozu yapılır. Aşı yapıldıktan sonra hastalara tetanoz aşısı kartı verilir. Yaralanma ya da kaza geçirme durumunuz varsa ilk aşınızı acil serviste yaptırdıktan sonra kalan aşılarınız için aile hekiminize ya da enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz.

Tetanoz aşısı kaç yıl korur?

Tetanoz aşısı 10 yıl koruma sağlar. Özellikle bu 10 yıllık sürenin ilk 5 yılında koruyuculuğu daha yüksektir. Bu sebeple aşı takvimi tamamlandıktan sonra her 10 yılda bir defa olmak üzere hatırlatıcı (rapel / pekiştirme) doz yapılmalıdır.

Hamilelikte tetanoz aşısı

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan kılavuza göre gebeler tetanoza karşı aşılanmalıdır. Güncel gebe takip rehberine göre hiç aşılanmamış gebelerin en az iki doz Td aşısının doğumdan iki hafta önce tamamlanmış olması önerilmektedir. Aşı içerisinde canlı mikrop bulunmadığı için gebelerde güvenle kullanılabilir.

Hamilelik sırasında tetanoz aşısı yapılması için genel prensip gebeliğin tercihen 27 - 36. haftasında Tdap uygulanmasıdır. Bu aşılama kadın hastalıkları ve doğum doktorunun önerilerine göre yapılmalıdır.

Tetanoz aşısı yan etkileri

Tetanoz aşısının yan etkileri nadir görülür ve genellikle hafif şekilde izlenebilir. Hemen hemen bütün aşılar için görülebilen bu  yan etkiler;

• Aşı yerinde ağrı,
  • Aşı vurulduktan sonra başlayan ve bir iki gün süren hafif ağrı olabilir.
• Ateş yükselmesi,
  • Hafiftir, huysuzluk yapabilir.
• Baş ağrısı,
• Halsizlik,
• Aşı yapılan bölgede kızarma ve kaşıntı,
• Alerjik reaksiyon

Tetanoz aşısının yan etkileri birkaç güne kadar uzayabilir, ancak daha uzun sürmesi veya şiddetli olması durumunda aile hekimi veya acil servise başvurulmalıdır.

Hafif yan etkileri nedeni ile tetanoz aşısı yaptırmazsanız ölümle sonuçlanabilecek olan bir hastalık için kendinizi risk altına atmış olursunuz.

Tetanoz aşısı sonrası banyo yapılabilir mi?

Aşılardan sonra 24 saat genellikle banyo yapılması önerilmemekle birlikte yapmanız gerekiyor ise en az 4 saat bekledikten sonra yapabilirsiniz.

Tetanoz Tedavisi Fotoğraf: Pexels.com

Tetanoz Tanısı Tedavisi

Günümüzde tetanoza yönelik özel bir tanı ve tedavi metoduyoktur. Hastanın kliniğine ve öyküsüne dayanılarak tanı konulmaktadır. Hastanede uygulanana tedaviler oluşan semptomları azaltıcı  ve bağışıklık sistemini kuvvetlendirici özelliktedir.

Hastanelerdeki bakım sırasında;

• İnsan tetanoz immün globulin (TIG) adı verilen ilaçla acil tedavi,
  • Hastalara immünglobulin verilerek sinir dokusuna bağlanmamış olan tetanoz toksinleri bağlanabilir ve hastalığın şiddeti azaltılabilir.
• Özel yara bakımı,
• Kas spazmlarını kontrol altına alan ilaçlarla hastayı rahatlatma,
• Antibiyotikler,
• Tetanoz aşısı,
• Enfeksiyonun ciddi olduğu olgularda hastanın nefes almasına yardımcı olacak bir makine gerekebilir.