Hayatta Kalma: Kanamaları Durdurmanın 6 Yolu

Doğada zaman geçirmek yaralanmaları beraberinde getirebiliyor, umarım aktiviteleriniz sırasında yaralanmalarınız ufak tefek sıyrıklardan öteye geçmez. Ancak bir kanamaya yardım etmeniz gerekirse önce ortam ve kendi güvenliğinizi sağladıktan sonra harekete geçmeyi aklınızdan çıkarmayın. Sizlerle bu yazımızda doğada karşılaşabileceğiniz kanamaları durdurma yaklaşımlarını anlatacağız. İyi okumalar.

Bushcraft Okulu olarak her türlü yaralanmalarda profesyonel sağlık hizmeti almanızı öneriyoruz.
Makalenin devamında anlatılacak olanlar bilgi verme amacı ile paylaşılmıştır. Yapılacak uygulamalar tamamen sizin insiyatifinizde olup, yazar ve site yönetimi sorumluluk kabul etmemektedir.

Bir kanama ile karşılaştığınızda en önemli adım sakinliğinizi korumaya devam etmeniz olacaktır. Sonrasında;

• Kazazedenin bilincinin yerinde olup olmadığını sorgulayın,
  • Bilinci, kişiye basitçe ismi ile seslenerek, cevap vermiyorsa omzundan hafifçe sarsarak değerlendirebilirsiniz.
• Nereden yaralandığını tespit edin,
  • Yaralanan kişinin vücudunun hangi kısmının etkilendiğine ve kanamanın hızına bakın.
• İç ya da dış kanama olup olmadığını anlamaya çalışın,
  • Dış kanamalarda yara yerinden vücut dışına kan akışı olurken,
  • İç kanamalarda ise kafatası, göğüs ya da karın boşluğunun içerisine kanama olur.
  • Dışarıdan bakılarak tanı konulması oldukça zordur ancak cilt üzerinde zamanla mor lekeler oluşması iç kanama açısından uyarıcı olabilir. Kesin tanı ancak bir sağlık profesyoneli tarafından konulabilir.
• Atardamar mı yoksa toplardamar mı etkilendiğini tespit edin,
  • Atardamar etkilenmesi olan kanamalarda kan hızlı, bol miktarda ve açık kırmızı renkte izlenirken,
  • Toplardamar etkilenmesi olan kanamalarda kan daha yavaş, daha koyu renkte akar.

Kanamalar Neden Önemli?

Kazalar nedeniyle gelişen kanamalar ölümcül olabilir ve dakikalar içerisinde hayatınızı kaybetmenize yol açabilirler. Ancak uygun kanama kontrol teknikleri uygulanır ise, kan kaybını durdurabilmeniz ve hayat kurtarmanız mümkündür.

Bu tekniklere geçmeden önce dolaşım sisteminde yer alan damar yapılarını anlamanız gerekiyor.

Dolaşım sisteminde temelde üç tip damar bulunur; travma ile bu yapılardan biri ya da bir kaçı etkilenirse kanama oluşacaktır.

• Atardamarlar
  • Kalbin temiz kanı vücuda pompalamasında rol alırlar.
  • Yaralanmalarında parlak kırmızı renkli ve bol miktarda kanama görülür.
    • Kalp atışı ile paralel şekilde kanama hızı artıp azalabilir.
  • Yaralanmaları çok tehlikelidir.
• Toplardamarlar
  • Kirli kanın kalbe dönüşünde rol alırlar.
  • Yaralanmalarında daha koyu renkli ve yavaş kanama görülür.
  • Yaralanmaları atardamarlara göre daha az tehlikelidir ama ölümcül olabilir.
• Kapillerler
  • Atardamarlardan toplardamarlara kan geçişinde rol alırlar.
  • Kanamaları toplardamarlara göre açık renkli iken atardamarlara göre daha yavaştır.
  • Genellikle yavaş kanarlar.

Temel damar yapılarına bakıp sadece atardamar kanamalarının ölümcül olabileceğini düşünmeyin. Her türlü kanama ölüme yol açabilir, özellikle de enfekte olurlarsa.

Kanama Nasıl Durdurulur?

Travmaya uğrayan hastayı oturtun ve durumu hakkında bilgi verin, sakinliğini korumasını isteyin. Kan kaybı ani gelişmiş ise güçsüzlüğe ve baş dönmesine yol açabilir.

Bir kazazedeye yardım edeceğinizde kan veya diğer vücut sıvıları ile temas etmek zorunda kalırsanız kendi güvenliğiniz için mümkünse eldiven giyin.

Kanama hızlı ise hijyen önlemlerini bir kenara bırakarak direk kanamayı durdurucu işlemlere geçin. Kan kaybı enfeksiyonlardan daha hızlı ölüme yol açabilir.

Yara Üzerine Basınç Uygulayın

Yaranın üzerine bastırılması kanamayı durdurmak için en etkili ve en güvenilir yol olup genellikle çoğu kanamayı durdurur.

Basınç uygularken dikkat edilmesi gerekenler;

1. Mümkünse kendi güvenlik önlemlerinizi alın.

2. Elinize tampon olarak kullanılmak üzere temiz bir bez alın, yoksa ellerinizi kullanarak yaranın üzerine bastırın.

3. Bu işlem sırasında steril bir bez (tercihen gazlı bez) kullanılması esas olmakla birlikte bulunamadığı durumlarda temiz bir bez ya da ellerinizi kullanabilirsiniz.

4. Çok ciddi vakalarda parmaklarınızı yaranın içerisine sokarak basınç uygulamanız gerekebilir.

5. Uyguladığınız basınç yeterli gelmiyor ise tampon olarak kullandığınız bezin üzerine sargı yapın. Sargı bezini hazırlarken elinizle baskı yapmayı kesmek zorunda kalacağınız için diziniz ile yaranın üzerine bastırmaya devam edebilirsiniz.

6. Baskı uyguladığınız bez tamamen kırmızı renk aldıysa üzerine yeni bir bez yerleştirin.

Yara Yerini Yükseltin

Eğer yaralanma yeri kol ya da bacak üzerinde ise kalp seviyesinin üzerinde tutmanız kanamanın şiddetinin azalmasında etkili olacaktır.

Yara üzerine baskı uygulanması tekniği ile beraber kullanılmalıdır.

Damarlara Baskı Uygulayın

Doğrudan basınç uygulama ile kanamayı durduramıyorsanız, yaralanma bölgesi kol ya da bacakta ise yara yerinin daha yukarısında nabız alınabilen bir bölgeden baskı uygulayabilirsiniz. Baskı atardamarın daha ileri kesimlerine kan akımını ve basıncını azaltacaktır.

Bu teknik tek başına kullanılmamalı, yara yerine baskı uygulanmasına destek olarak kullanılmalıdır.

Turnike (Boğucu Bağ) Uygulayın

Kurbanın kol ya da bacağı gibi bir uzvunda kanama geliştiği durumlarda en son kullanılabilecek tekniktir.

• Ticari Turnike

• Eldeki İmkanlarla Yapılan Turnike

Afganistan ve Irakta görev yapan askerlerin yaralanmaları üzerine yapılan bir çalışmaya göre korkulduğu kadar yan etkisi olmadığı gösterilse de gereksiz yere kullanılması etkilenen uzuvda ezilme gelişmesine ve/ya uzvun kaybedilmesine neden olabilir.

Kalp ile yara yeri arasına yaranın mümkün olduğunca yukarısından varsa tıbbi turnike, yoksa paracord veya benzeri bir ip kullanılarak kan akışını durduracak sıkılıkta sarın. Yeterli sıkılıkta uygulanmış olan bir turnike en az yara yeri kadar acı verici hissedilecektir.

İki çeşit turnike yerleştirme yöntemi mevcuttur;

1. Alçak Yerleşim
   1. Kabaca yaranın 3 parmak üzerine yerleştirilir.
   2. Sivil tarz olarak adlandırılır.
2. Yüksek Yerleşim
   1. Kol yaraları için koltuk altınızın hemen altına, bacak yaraları için kasığın hemen altına yerleştirilir.
   2. Askeri tarz olarak adlandırılır.
   3. Özellikle ateşli silah çekirdeklerinin blast etkisi nedeni ile yaralanma bölgesinin daha üzerinde de hasar yapmış olabilme ihtimaline karşı çok daha yukarıdan uygulanır.

Önemli notlar;

• Turnike asla boyuna ve eklem yerlerine uygulanmamalıdır.
• Turnike uygulanmak zorunda kalınan kazazede en hızlı şekilde sağlık kuruluşuna nakledilmelidir.
• Turnike uygulanmasında saatin kayıt edilmesi önemlidir. Turnike üzerinde not almak için alan var ise üzerine, yoksa kazazedenin alnına T harfi yazıldıktan sonra uygulanma saati yazılmalıdır.
• 6 saat kesintisiz turnike uygulamalarının güvenilir olduğunu gösteren çalışmalar olsa da özellikle kazazedenin bilinci açık ve vital bulguları stabil ise turnike her 15 dakikada bir 30 - 60 saniye süresince gevşetilmeli ve etkilenen uzvun kanlanması sağlanmalıdır.

Yarayı Temizleyin

Yaranız eğer toprak ya da başka etkenler tarafından kirlenmişse temizlemeniz gerekecektir. Aksi takdirde enfeksiyon kapmanız kaçınılmazdır.

Yaranın temizlenmesinde en kolay yol su ile yıkamaktır. Serum fizyolojik ile yıkamak ve batikon kullanmak en iyi yöntem olsa da ilk yardım çantanızda yoksa uygulayamazsınız. Zorda kaldığınız durumlarda kaynatılıp soğutulmuş su kullanabilirsiniz. Ancak temiz görünse bile asla akar / durgun suları yarayı temizlemek için kullanmayın.

Doğada gelişen yaralanmalar tetanoz gelişimi açısından risklidir, sağlık kuruluşuna ulaşılınca tetanoz aşısı açısından değerlendirilmelidir.

Eğitim Alın

Hiçbir makale veya video bir hekimin tavsiyesinin, mesleki eğitim ve deneyimin yerini alamaz. İlk yardımı yapmadan önce uygun teknikler ve güvenlik gereksinimleri konusunda yeterli kişilerden / kaynaklardan eğitim alın.

https://www.youtube.com/watch?v=pwgkzOFRZlk

Kızılay Tarafından Hazırlanan Dış Kanamalarda İlk Yardım Videosu